رابطه اضطراب و فشار خون بالا: کدام عامل اصلی است؟

جامعه ۲۴- در جهان مدرن، فشار خون بالا (هایپرتنشن) و اضطراب به عنوان دو مشکل رایج سلامت شناخته می‌شوند که گاه به‌صورت همزمان در افراد دیده می‌شوند. در کوتاه‌مدت، اضطراب می‌تواند با فعال‌سازی سیستم عصبی سمپاتیک، منجر به افزایش موقتی فشار خون شود. این سیستم بخشی از واکنش «جنگ یا گریز» بدن است که در موقعیت‌های استرس‌زا وارد عمل می‌شود. در چنین مواقعی، بدن هورمونی به نام آدرنالین ترشح می‌کند که منجر به افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شود. این واکنش، که کاملاً طبیعی‌ست، ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت دوام داشته باشد. اما اگر استرس مزمن یا تکرار‌شونده باشد، هورمونی دیگر به نام کورتیزول، همان هورمون استرس، وارد عمل می‌شود و می‌تواند تأثیراتی بلندمدت بر فشار خون داشته باشد.

مطالعات نشان داده‌اند که اضطراب مزمن ممکن است با افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا همراه باشد. در یکی از پژوهش‌ها، مشخص شد افرادی که از اضطراب رنج می‌برند، در بلندمدت ۵۵ درصد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارند. یافته‌های دیگر نیز حاکی از آن است که درمان اضطراب مزمن می‌تواند به کاهش فشار خون بالا کمک کند.

اگرچه این نتایج نشان‌دهنده ارتباطی احتمالی میان اضطراب و فشار خون بالا هستند، اما متخصصان هنوز به‌طور کامل مطمئن نیستند که آیا یکی عامل مستقیم دیگری‌ست یا خیر. برخی عوامل مشترک مانند سن، استعمال دخانیات، وزن بدن، وضعیت میکروبیوم روده یا مواجهه با برخی شرایط محیطی نیز ممکن است در بروز هر دو نقش داشته باشند. اضطراب و استرس مزمن می‌توانند از طریق چند مسیر غیرمستقیم در افزایش مزمن فشار خون نقش ایفا کنند:

عادات مقابله‌ای ناسالم: بسیاری از افراد برای مقابله با اضطراب به روش‌هایی روی می‌آورند که خود موجب تشدید فشار خون و سایر عوامل خطر بیماری‌های قلبی می‌شوند. این روش‌ها شامل سیگار کشیدن، تغذیه ناسالم و کم‌تحرکی هستند.

مکانیسم‌های مشترک زیستی: شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد میان اضطراب و فشار خون بالا پیوند‌هایی در سطح زیستی نیز برقرار است. برخی پژوهش‌ها به نقش التهابات درونی یا تغییرات میکروبیوم روده در این زمینه اشاره کرده‌اند.

داروها: اگرچه برخی درمان‌های دارویی برای اضطراب می‌توانند فشار خون را کاهش دهند، اما برخی دیگر ممکن است اثر معکوس داشته باشند. دارو‌هایی مانند ونلافاکسین (Effexor) و دولوکستین (Cymbalta) که از دسته مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs) هستند، می‌توانند فشار خون را افزایش دهند.

چگونه تفاوت بین اضطراب و فشار خون بالا را تشخیص دهیم؟

فشار خون بالا و اضطراب از نظر علائم با یکدیگر تفاوت دارند. اضطراب معمولاً با نگرانی بیش‌ازحد، خستگی، اختلال در تمرکز یا خواب همراه است. اگر علائمی مانند تپش قلب، ناراحتی گوارشی، درد یا فشار در قفسه سینه، و احساس خطر یا وحشت را تجربه می‌کنید، احتمال وقوع یک حمله اضطرابی بیشتر است.

بیشتر بخوانید: اضطراب چه زمانی طبیعی است و چه زمانی به اختلال تبدیل می‌شود؟

در مقابل، فشار خون بالا در اکثر مواقع هیچ نشانه‌ای ندارد و به همین دلیل به «قاتل خاموش» معروف است. با این حال، در موارد شدید، ممکن است علائمی مانند سردرد، تغییر در بینایی، استفراغ، گیجی، تنگی نفس یا درد قفسه سینه ظاهر شوند؛ نشانه‌هایی که می‌توانند هشداردهنده وضعیت اورژانسی به نام بحران فشار خون باشند. اگر مطمئن نیستید که علائم‌تان ناشی از اضطراب است یا فشار خون بالا، استفاده از دستگاه فشارسنج خانگی می‌تواند کمک‌کننده باشد. در صورتی که عدد ثبت‌شده بسیار بالا باشد، باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد.

پیشگیری و مدیریت همزمان اضطراب و فشار خون بالا

برای کنترل اضطراب و فشار خون، رویکرد‌های سبک زندگی و درمانی مشخصی توصیه می‌شوند:

فعالیت بدنی منظم: انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شرکت در کلاس‌های گروهی یا فعالیت‌های اجتماعی نه تنها برای سلامت قلب مفید است، بلکه نقش مهمی در بهبود سلامت روان دارد، به‌ویژه اگر با حضور در طبیعت یا تعاملات اجتماعی همراه باشد.

تغذیه مناسب: پیروی از رژیم غذایی متعادل با تمرکز بر میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، تأثیر مثبتی بر سلامت روان و قلب دارد. تا حد امکان باید از مصرف قند‌ها و غذا‌های فراوری‌شده پرهیز کرد.

پرهیز از مصرف مواد مضر: قطع مصرف دخانیات و الکل و جایگزینی آنها با روش‌های سالم کاهش استرس می‌تواند سودمند باشد.

مدیریت استرس: تمرین‌های ذهن‌آگاهی، مدیتیشن و تنفس عمیق می‌توانند به کاهش قابل‌توجه تنش‌های روزانه کمک کنند.

اولویت دادن به خواب: داشتن خواب با کیفیت به میزان ۷ تا ۹ ساعت در شبانه‌روز نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی دارد.

مراجعه به پزشک: در صورت نیاز به حمایت بیشتر، مشورت با پزشک درباره مصرف دارو‌های ضداضطراب یا کاهش‌دهنده فشار خون می‌تواند گام موثری باشد. برخی افراد با درمان اضطراب، موفق به کنترل بهتر فشار خون خود می‌شوند.

سایر تأثیرات اضطراب بر بدن

فراتر از تأثیر بر فشار خون، اضطراب می‌تواند علائم جسمی متعددی نیز ایجاد کند. از جمله: اختلال در خواب، مشکلات گوارشی مانند تهوع یا اسهال، سردرد، خستگی مفرط و انقباض یا لرزش عضلات. در صورت تجربه این علائم، مراجعه به روان‌درمانگر یا مشاور، در کنار پزشک عمومی، توصیه می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

فشار خون بالا و اضطراب هر دو از جمله اختلالات شایع، اما قابل درمان هستند. اگر اضطراب به‌حدی است که بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد، مراجعه به پزشک و بهره‌گیری از روش‌هایی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) یا دارو‌های ضداضطراب می‌تواند مفید باشد. در صورت مواجهه با علائم شدید مرتبط با فشار خون بالا یا اضطراب، باید بلافاصله به خدمات اورژانسی مراجعه کرد. این علائم شامل درد در ناحیه قفسه سینه، تنگی نفس، نشانه‌های سکته مانند ضعف یا بی‌حسی در یک سمت بدن یا صورت، یا اختلال در گفتار و راه رفتن و سردرد شدید و ناگهانی شود.

اضطراب و استرس می‌توانند با تحریک سیستم عصبی سمپاتیک باعث افزایش موقتی فشار خون شوند. مطالعات همچنین به ارتباط احتمالی میان اضطراب و ابتلا به فشار خون بالا در بلندمدت اشاره کرده‌اند. با انجام فعالیت بدنی منظم، ترک مواد مضر، اصلاح تغذیه و بهبود کیفیت خواب می‌توان به کنترل مؤثرتر هر دو اختلال کمک کرد. در کنار این تغییرات سبک زندگی، دارودرمانی نیز یکی از گزینه‌های موثر برای مدیریت اضطراب و فشار خون بالا محسوب می‌شود.