جامعه ۲۴ گزارش می‌دهد؛
پیشرفته ترین شهرهای جهان در حوزه شهر هوشمند کدامند؟
حمل‌ونقل هوشمند فقط برای آینده نیست؛ برای امروز است. برای دانش‌آموزی که هر روز باید از حاشیه شهر به مدرسه بیاید، برای مادری که در ترافیک بیمارستان گیر کرده، برای کارگری که چند وسیله سوار می‌شود تا به سر کار برسد. تکنولوژی اگر به درستی به کار گرفته نشود، فقط شکاف نابرابری را بیشتر می‌کند.
جامعه ۲۴- با خودت تصور کن: سوار بر یک خودروی برقی هوشمند، بدون نیاز به راننده، در ترافیکی روان، با کمترین آلایندگی، از خانه تا محل کار می‌روی. تلفن همراهت بلیت مترو، دوچرخه اشتراکی، و پارکینگ ماشینت را تنظیم کرده، و همه زیر نظر سامانه یکپارچه شهر هوشمند. این تصویر شاید متعلق به آینده‌ای نه‌چندان دور در سنگاپور، سئول یا آمستردام باشد. اما آیا ایران هم می‌تواند به چنین چشم‌اندازی برسد؟
موضوع «شهرهای هوشمند و حمل‌ونقل آینده» تنها به تکنولوژی مربوط نیست. پای عدالت، محیط‌زیست، فرهنگ شهری و حتی سیاست هم در میان است. حالا زمان آن رسیده تا نگاهی بیندازیم به این موضوع که چگونه حمل‌ونقل در شهرهای ایران می‌تواند هوشمندتر، سبزتر و عادلانه‌تر شود.
شهر هوشمند چیست؟
شهر هوشمند شهری است که با استفاده از فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیاء (IoT)، داده‌های بزرگ (Big Data)، هوش مصنوعی (AI) و ارتباطات بی‌سیم، خدمات شهری را بهینه کرده و کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا می‌دهد.
در حوزه حمل‌ونقل، این موضوع شامل مواردی مثل:
حمل‌ونقل عمومی مبتنی بر داده‌های لحظه‌ای
خودرو‌های خودران و برقی
ایستگاه‌های شارژ هوشمند
سامانه‌های پرداخت یکپارچه
پارکینگ‌های هوشمند
دوچرخه و اسکوتر‌های اشتراکی
کنترل هوشمند ترافیک و کاهش آلایندگی است.
وضعیت حمل‌ونقل شهری در ایران
تهران، پایتخت دود و تأخیر
در تهران روزانه حدود ۱۸ میلیون سفر شهری انجام می‌شود، و سهم بالایی از آن متعلق به خودرو‌های شخصی است. کیفیت پایین هوای تهران، عمدتاً به دلیل ترافیک و احتراق ناقص خودروهاست. متروی تهران که زمانی امید حمل‌ونقل پاک بود، حالا با مشکل کمبود واگن، فرسودگی ناوگان، و فشار جمعیت مواجه است.
ترافیک، آلودگی، اتلاف وقت و خستگی روانی بخشی جدایی‌ناپذیر از سبک زندگی شهری ایرانی شده‌اند. در همین حال، استفاده از فناوری برای حل این معضل هنوز پراکنده و محدود است.
دیگر شهرها: بدون مترو، با اتوبوس‌های فرسوده
بسیاری از شهرهای بزرگ ایران مثل کرمان، اهواز، رشت، ارومیه و اراک هنوز فاقد خطوط مترو هستند یا در ابتدای مسیر توسعه‌اند. حمل‌ونقل عمومی آنها عمدتاً به اتوبوس‌های فرسوده، تاکسی‌های نیمه‌فعال و اسنپ وابسته است. هیچ سامانه منسجم داده‌محور، ایستگاه شارژ برقی یا سیستم اطلاع‌رسانی دقیق وجود ندارد.
چرا حمل‌ونقل هوشمند برای ایران ضروری است؟
۱. جمعیت جوان و فناوری‌پذیر
بیش از ۷۰ درصد جمعیت ایران در مناطق شهری زندگی می‌کنند. درصد بالایی از این جمعیت زیر ۴۰ سال است و از تلفن همراه هوشمند استفاده می‌کند. این یعنی ظرفیت بالایی برای استفاده از اپلیکیشن‌های هوشمند، حمل‌ونقل اشتراکی، و خدمات آنلاین وجود دارد.
۲. بحران انرژی و سوخت‌های فسیلی
مصرف بالای بنزین در ایران (با یارانه سنگین)، منابع ملی را هدر می‌دهد. حمل‌ونقل هوشمند، به‌ویژه خودرو‌های برقی، می‌توانند مصرف سوخت را کاهش دهند. اما زیرساخت‌های شارژ، تولید خودرو، و فرهنگ استفاده از این وسایل هنوز عقب‌مانده‌اند.
۳. کاهش آلودگی هوا و ترافیک
در شهرهای بزرگی مثل تهران، تبریز، مشهد و اصفهان، آلودگی هوا به بحران سلامت تبدیل شده است. سیستم حمل‌ونقل هوشمند با افزایش کارایی، کنترل بهینه ترافیک و حذف خودرو‌های آلاینده، می‌تواند بخشی از این معضل را حل کند.
موانع و چالش‌های شهر هوشمند در ایران
۱. نبود زیرساخت‌های داده‌ای
حمل‌ونقل هوشمند بدون «داده» ممکن نیست. اما بسیاری از شهرهای ایران حتی نقشه دقیق ترافیکی، اطلاعات آنلاین خطوط اتوبوس یا سیستم بلیت یکپارچه ندارند.
بیشتر بخوانید: شهر هوشمند چیست و ویژگی‌ها و چالش‌ها آن کدامند؟/ جایگاه ایران در حوزه شهر هوشمند
۲. تمرکز بر خرید سخت‌افزار به جای نرم‌افزار
در بسیاری از طرح‌های شهرداری‌ها، تمرکز بیشتر روی خرید دوربین یا اتوبوس جدید است تا توسعه سامانه‌های هوشمند. در حالی که نوآوری در نرم‌افزار و الگوریتم‌ها می‌تواند با هزینه کمتر، اثربخشی بیشتری داشته باشد.
۳. تبعیض در دسترسی
حمل‌ونقل هوشمند در ایران بیشتر در مناطق مرفه شهری یا کلان‌شهر‌ها توسعه یافته است. مناطق کم‌درآمد، حاشیه‌نشین و روستا‌ها اغلب فراموش می‌شوند. عدالت در دسترسی به خدمات هوشمند یکی از چالش‌های کلیدی آینده است.
تجربه‌های موفق جهانی در حوزه شهر هوشمند
۱. سنگاپور
سنگاپور در بسیاری از رتبه‌بندی‌ها، هوشمندترین شهر جهان شناخته می‌شود.
ویژگی‌ها:
* سامانه ملی شناسایی دیجیتال (SingPass)
* دوربین‌های نظارتی هوش مصنوعی برای کنترل ترافیک و ایمنی
* مدیریت هوشمند انرژی، آب و پسماند
* استفاده از حسگر‌های محیطی برای نظارت بر کیفیت هوا و تردد
* فناوری‌های شهروندمحور در سلامت، آموزش و حمل‌ونقل
۲. بارسلونا، اسپانیا
با اجرای پروژه «Barcelona Smart City» از سال ۲۰۱۱، این شهر به پیشگام اروپا بدل شد.
ویژگی‌ها:
* زیرساخت فیبر نوری گسترده
* پارکینگ هوشمند و سیستم چراغ‌های راهنمایی متصل
* خدمات دولت دیجیتال
* سطل‌های زباله هوشمند متصل به اینترنت اشیاء
* فضا‌های عمومی با وای‌فای رایگان
۳. سئول، کره جنوبی
سئول از فناوری برای افزایش شفافیت و ارتباط شهروندان با شهرداری استفاده می‌کند.
ویژگی‌ها:
* سامانه «mVoting» برای مشارکت مستقیم مردم در تصمیمات شهری
* نقشه زنده حمل‌ونقل عمومی و ترافیک
* برنامه «Smart Seoul ۲۰۳۰» با تمرکز بر پایداری
* اینترنت رایگان در سطح شهر
* استفاده از داده‌های بزرگ در سیاست‌گذاری شهری
۴. دبی، امارات
دبی با پروژه «Smart Dubai» تلاش دارد تا اولین شهر کاملاً دیجیتال جهان شود.
ویژگی‌ها:
* خدمات دولت ۱۰۰ درصد بدون کاغذ
* استفاده گسترده از بلاک‌چین برای ثبت معاملات
* حمل‌ونقل هوشمند و آزمایش تاکسی‌های پرنده
* اپلیکیشن واحد شهروندی (DubaiNow)
* امنیت سایبری پیشرفته
۵. تالین، استونی
استونی از پیشگامان دولت الکترونیک است و تالین نمونه عینی یک شهر دیجیتال محسوب می‌شود.
ویژگی‌ها:
* کارت ملی دیجیتال برای خدمات بانکی، پزشکی، مالیاتی و آموزشی
* زیرساخت بلاک‌چین در امور دولتی
* سامانه حمل‌ونقل عمومی رایگان و هوشمند
* ذخیره داده‌های ملی در ابر
راهکار‌هایی برای توسعه شهر هوشمند
۱. توسعه اپلیکیشن‌های یکپارچه شهری
پلتفرم‌هایی که بلیت مترو، اتوبوس، دوچرخه و تاکسی اینترنتی را در یک محیط ارائه دهند، اولین گام در تجربه حمل‌ونقل هوشمند هستند. «تهران من» نمونه‌ای اولیه از این ایده است که نیاز به گسترش و اتصال به کل خدمات شهری دارد.
۲. حمایت از استارتاپ‌های حمل‌ونقل
شرکت‌هایی مثل تپسی، اسنپ، الوپیک و امثال آن در مسیر هوشمندسازی حمل‌ونقل نقش داشته‌اند، اما قوانین سختگیرانه، نبود حمایت دولتی و محدودیت‌های بانکی اغلب جلوی رشدشان را گرفته. دولت و شهرداری‌ها باید آنها را شریک راه ببینند، نه رقیب.
۳. توسعه حمل‌ونقل برقی و ایستگاه‌های شارژ
خودرو‌ها و موتورسیکلت‌های برقی می‌توانند در کاهش آلودگی و هزینه‌ها نقش مهمی داشته باشند. با وجود چند پروژه آزمایشی، هنوز شبکه گسترده‌ای از ایستگاه‌های شارژ در ایران وجود ندارد.
۴. استفاده از اینترنت اشیاء در ترافیک
استفاده از دوربین‌های هوشمند، حسگر‌های جاده‌ای، و تابلو‌های اطلاع‌رسان لحظه‌ای، تجربه سفر شهری را بهینه‌تر می‌کند. این فناوری‌ها می‌توانند مسیر‌های پرترافیک را شناسایی کرده و بر اساس داده‌ها، تصمیمات شهری بگیرند.
آینده‌ای که همین حالا باید بسازیم
حمل‌ونقل هوشمند فقط برای آینده نیست؛ برای امروز است. برای دانش‌آموزی که هر روز باید از حاشیه شهر به مدرسه بیاید، برای مادری که در ترافیک بیمارستان گیر کرده، برای کارگری که چند وسیله سوار می‌شود تا به سر کار برسد. تکنولوژی اگر به درستی به کار گرفته نشود، فقط شکاف نابرابری را بیشتر می‌کند.
ایران فرصت دارد از تجربه‌های جهانی درس بگیرد، از ظرفیت داخلی بهره ببرد و شهر‌هایی بسازد که حمل‌ونقل در آنها نه‌تنها سریع‌تر، بلکه عادلانه‌تر، سبزتر و انسانی‌تر باشد. اگر قرار است شهر آینده بسازیم، باید همین امروز در خیابان‌های امروز شروع کنیم.
دیدگاه کاربران
گوناگون
آخرین اخبار
پربحث ترین
پربازدید ترین
