راهنمای کاربردی شکایت از کارفرما در اداره کار

جامعه ۲۴- در هر جامعه‌ای، تنظیم روابط کاری میان کارگر و کارفرما نیازمند وجود قانونی شفاف و کارآمد است تا تعادل و عدالت در محیط کار برقرار باشد. قانون کار جمهوری اسلامی ایران در این راستا، حقوق و تعهدات طرفین رابطه کاری را مشخص کرده است. اما در عمل، نقض حقوق کارگران توسط برخی کارفرمایان، آنها را ناچار به پیگیری قانونی از طریق مراجعه به ادارات کار می‌کند.

شکایت در اداره کار ابزاری قانونی است که می‌تواند کارگر را در بازپس‌گیری حقوق تضییع‌شده خود یاری کند.

موارد رایج برای شکایت از کارفرما

کارگران در شرایط مختلفی ممکن است ناچار شوند از کارفرمای خود شکایت کنند. از جمله:

۱. اخراج غیرقانونی و بدون دلیل موجه: بر اساس ماده ۲۷ قانون کار، اخراج کارگر بدون اثبات قصور و سهل‌انگاری، بدون رعایت مراحل قانونی و بدون پرداخت حق و حقوق کامل، تخلف محسوب می‌شود.

۲. عدم بیمه کارگر: مطابق ماده ۱۴۸ قانون کار، تمامی کارفرمایان مکلف‌اند کارگران را تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دهند. عدم انجام این وظیفه، حق شکایت برای کارگر ایجاد می‌کند.

۳. پرداخت ناقص یا دیرهنگام دستمزد: ماده ۳۶ و ۳۷ قانون کار به صراحت بیان می‌کند که پرداخت حقوق و مزایا باید به‌موقع، کامل و در قالب قانونی صورت گیرد.

۴. عدم پرداخت مزایای قانونی همچون عیدی، سنوات، مرخصی و...: مواردی نظیر پرداخت اضافه‌کار، عیدی پایان سال، مرخصی استحقاقی و سنوات خدمت از جمله حقوق الزامی کارگر محسوب می‌شود.

۵. عدم انعقاد قرارداد کتبی: اگرچه قرارداد شفاهی هم می‌تواند مبنای رابطه کاری باشد، اما بر اساس ماده ۷ قانون کار، تنظیم قرارداد مکتوب توصیه می‌شود تا از بروز اختلاف جلوگیری گردد.

۶. تحمیل شرایط کاری غیرمنصفانه یا خارج از عرف: مانند افزایش ساعات کار بدون توافق، تغییر مکان خدمت یا شرح وظایف بدون اطلاع و رضایت کارگر.

مراحل شکایت از کارفرما در اداره کار

۱. ثبت‌نام در سامانه جامع روابط کار: برای آغاز فرایند شکایت، لازم است کارگر ابتدا در سامانه جامع روابط کار به نشانی prkar.mcls.gov.ir ثبت‌نام کند. این مرحله نیاز به احراز هویت از طریق دفاتر پیشخوان دولت دارد.

۲. ثبت دادخواست: پس از تکمیل ثبت‌نام، کارگر می‌تواند با ورود به پنل خود در سامانه، شکایت خود را در قالب دادخواست ثبت کند. در این فرم اطلاعاتی از جمله نوع اختلاف، مشخصات کارفرما، سابقه کار، مطالبات حقوقی و توضیحات مرتبط وارد می‌شود.

۳. بارگذاری مدارک و مستندات: در این مرحله، کارگر باید اسناد و مدارک لازم نظیر فیش‌های حقوقی، قرارداد کار (در صورت وجود)، پیامک‌ها یا ایمیل‌های مرتبط، بیمه‌نامه و استشهادیه شهود را بارگذاری کند.

۴. بررسی اولیه و ارجاع به سازش: اداره کار ابتدا تلاش می‌کند اختلاف از طریق مصالحه حل‌وفصل شود. در این مرحله، طرفین به جلسه دعوت می‌شوند و در صورت حصول توافق، صورتجلسه سازش تنظیم می‌شود.

بیشتر بخوانید: شرایط پاک شدن سوءپیشینه

۵. ارجاع به هیأت تشخیص: اگر توافق حاصل نشود، پرونده به هیأت تشخیص ارجاع می‌شود. این هیأت متشکل از نماینده وزارت کار، نماینده کارگر و نماینده کارفرماست. جلسه رسمی برگزار شده و رأی صادر می‌شود.

۶. ارجاع به هیأت حل اختلاف: در صورت اعتراض به رأی هیأت تشخیص، طرف معترض می‌تواند ظرف ۱۵ روز شکایت خود را به هیأت حل اختلاف تسلیم کند. این هیأت نیز مشابه هیأت تشخیص تشکیل می‌شود و رأی صادره در این مرحله قطعی است.

مدارک لازم برای ثبت شکایت

* کارت ملی و شناسنامه

* قرارداد کار (در صورت وجود)

* فیش‌های حقوقی یا مستندات پرداخت

* بیمه‌نامه یا گزارش سابقه از تأمین اجتماعی

* استشهادیه شهود در صورت نبود قرارداد کتبی

* مدارک جانبی مانند پیامک، ایمیل، پیام‌های واتساپ

مهلت‌های قانونی برای ثبت شکایت

بر اساس قانون، مهلت‌هایی برای ثبت شکایت کارگر پیش‌بینی شده است:

اخراج غیرقانونی: حداکثر تا ۳۰ روز پس از اخراج

عدم پرداخت حقوق یا مزایا: تا ۱ سال پس از آخرین روز اشتغال

عدم پرداخت بیمه: تا ۱۰ سال قابل پیگیری است

سایر موارد: اصولاً تا ۱ سال از تاریخ پایان رابطه کاری، قابل طرح هستند

تأخیر در ثبت شکایت ممکن است موجب رد آن شود، بنابراین اقدام به‌موقع ضروری است.

نکات کاربردی برای موفقیت در شکایت

اثبات رابطه کاری: حتی در صورت نبود قرارداد کتبی، می‌توان با ارائه فیش حقوقی، تصاویر حضور و غیاب، مکاتبات رسمی یا شهادت همکاران، رابطه کاری را اثبات کرد.

اهمیت حضور در جلسات: عدم حضور در جلسات رسیدگی، به منزله انصراف تلقی شده و می‌تواند باعث رد شکایت شود.

استفاده از وکیل یا مشاور حقوقی: مشاوره با وکیل متخصص در دعاوی کارگری می‌تواند شانس موفقیت را افزایش دهد.

مراقبت از مستندات: نگهداری دقیق مدارک مرتبط با کار، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های اثبات ادعا است.

رأی هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف قابل اجرا هستند؟

رأی قطعی هیأت حل اختلاف، سند لازم‌الاجرای قانونی است و در صورت تمکین نکردن کارفرما، از طریق اجرای احکام دادگستری قابلیت اجرا دارد. در صورت عدم پرداخت، کارفرما ممکن است با توقیف اموال یا انسداد حساب بانکی مواجه شود.

آیا شکایت کارگر در اداره کار هزینه دارد؟

خیر، ثبت شکایت کارگر در اداره کار رایگان است. حضور کارگر در جلسات الزامی است ولی برای استفاده از خدمات وکالت یا تنظیم دادخواست توسط وکلا، دستمزد جداگانه دریافت می‌شود.

حمایت‌های ویژه قانون از کارگران

قانون کار از کارگران حمایت‌های خاصی به عمل می‌آورد از جمله:

* بازگشت به کار پس از اخراج غیرموجه

* پرداخت تمامی مطالبات معوق

* الزام کارفرما به پرداخت بیمه معوق

* امکان طرح دعوای کیفری در صورت وجود رفتار مجرمانه کارفرما

قانون کار در ایران تلاش کرده است تا با ایجاد سازوکار‌های رسمی و الزام‌آور، از تضییع حقوق کارگران جلوگیری کند. شکایت از کارفرما در اداره کار، ابزاری قانونی برای احقاق حق است که با دانستن مراحل، مدارک و اصول آن می‌توان با اطمینان بیشتری اقدام کرد. کارگری که حقوقش نقض شده، نباید احساس ضعف کند؛ بلکه با آگاهی، مستندات کافی و در صورت نیاز، کمک حقوقی، می‌تواند از طریق قانونی حقوق خود را بازپس بگیرد.